Hittestress of watertekort?

We schrijven maart op de kalender en zijn druk met totaal andere dingen in de wereld. Maar na iedere winter wordt het lente en zomer, en ook dit jaar gaat dat gebeuren.

Waarom hebben varkens zoveel last van de warmte?
Ieder warmbloedig dier heeft een ingebouwde thermostaat om de lichaamstemperatuur binnen bepaalde marges te houden. De beste manier om warmte kwijt te raken is koeling door verdamping van water. Dit kan door zweten en snel ademen. Een varken kan helaas nauwelijks zweten en heeft relatief kleine longen ten opzichte van het lichaamsgewicht. Het kan daardoor niet goed gebruik maken van deze manieren van koeling. Daarnaast kan ook de extra warmte die het lichaam produceert door een hoge voeropname moeilijk het lichaam verlaten, omdat een varken goed geïsoleerd is  door het speklaagje onder de huid.

Waaruit bestaat het productieverlies?
Varkens presteren goed zolang de temperatuur onder een bepaalde waarde blijft. Die maximale waarde varieert van 27 graden Celsius voor net opgelegde vleesvarkens tot 22 graden Celsius voor zware vleesvarkens. Bij zeugen in de kraamstal neemt de productie al af boven de 20 graden Celsius.  Bij een oplopende omgevingstemperatuur gaat een varken sneller ademen om via de longen water te verdampen en zo het lichaam te koelen. Daarnaast zal een varken veel minder gaan vreten om de warmteproductie te beperken. Een snelle ademhaling kost meer energie en samen met de lagere energie-opname via het voer leidt dit tot lagere groei en/of minder melkproductie.

Wat is het belang van water?
Bij stijgende temperaturen verliest een varken steeds meer vocht door de extra verdamping via de longen. Daarnaast hebben varkens meer water nodig om de verzuring die optreedt door het snelle ademen (hyperventilatie) op te heffen. Een tekort aan water leidt ertoe dat een varken zichzelf niet genoeg kan koelen en extra snel verzuurt, dit is een belangrijke oorzaak van sterfte tijdens warme dagen.

Wat kunnen we doen?
Er kunnen aanpassingen doorgevoerd worden op verschillende gebieden:

• Water
  Varkens liggen veel en moeten in korte tijd veel water op kunnen nemen. Zorg dat druk van het water ook op piekmomenten aan de norm voldoet.  Bij warmte zijn de volgende normen echt de minimale normen:
  – Kraamzeugen: 3 liter/minuut.
  – Vleesvarkens: 1 liter/minuut.
  – Verstrek koel drinkwater; bij voorkeur 10 graden Celsius.
• Voeding
  – Hoog EW, zo weinig mogelijk dikke darm vertering.
  – Ruime voorziening in elektrolyten en vitamine A en E.
  – Voer ’s ochtends vroeg en ’s avonds laat (voor 08.00 uur, na 18.00 uur).
  – Voer minder, sla een voerbeurt over bij extreme warmte.
• Ventilatie
  – Luchtinlaat tijdig op zomerstand.
  – Voldoende capaciteit.
  – Creëer extra luchtbeweging, bijvoorbeeld door het plaatsen van ventilatoren.
• Koeling
  Directe koeling
  – Varkens nat maken.
  – Hoge druk verneveling in de stal.
  Koeling bij luchtinlaat
  – Pad koeling of -verneveling bij de inlaat.
  – Schaduw bij de luchtinlaat, bijvoorbeeld middels begroeiing.
  – Koelen met water vóór de inlaat, bijvoorbeeld van bestrating of begroeiing.

Naast verstrekking van voldoende drinkwater werken speciale koeltechnieken het beste (tot 8 graden temperatuurverlaging). Maar ook simpele oplossingen zoals zeugen of vleesvarkens nat sproeien, het dak koelen of koeling bij de inlaat zijn zeker de moeite waard. Ben niet bang dat de luchtvochtigheid te hoog wordt. Warmte in Nederland gaat laatste jaren gepaard met lagere luchtvochtigheid en met de hoge ventilatieniveaus in de stallen in de zomer zal dat niet snel tot problemen leiden.

Chretien Gielen – De Varkenspraktijk, locatie Oss – maart 2020

Heeft u vragen over dit artikel? Chretien of een van de andere varkensartsen staan u graag te woord. U kunt ons bereiken via info@DeVarkenspraktijk.nl of per telefoon:
Mill: +31 (0)485 24 00 00
Oss: +31 (0)412 67 60 60
Someren: +31 (0)493 44 10 44