Welzijnscoach: ‘Bijtgedrag varkens vereist direct ingrijpen’

De varkenshouderij heeft er negen welzijnscoaches bij. In de zoektocht naar vermindering van het bijtgedrag in varkensstallen begeleiden zij varkenshouders bij het nemen van maatregelen. Marly van Heesbeen is zo’n welzijnscoach. “Bijtgedrag heeft groot effect op de bedrijfsresultaten. Ik wil graag bijdragen aan de oplossing ervan.”

Absoluut voorkomen van bijtgedrag op een varkensbedrijf is een mooi doel, maar moeilijk te realiseren, zegt dierenarts Marly van Heesbeen. “Dat neemt niet weg dat het bijten in staarten, oren en flanken van hokgenoten wel flink verminderd kan worden.”

Ingewikkeld is dat wel, zegt zij erbij. “Veel factoren spelen een rol. Bijvoorbeeld consequente beschikbaarheid van voer en water, en niet te vergeten het binnenklimaat. Het werkt allemaal op elkaar in. In feite moet je de hele bedrijfsvoering onder een vergrootglas leggen en vervolgens gericht actie ondernemen.”

Ik zie dit als een mooie kans om ervaring op te doen op verschillende varkensbedrijven

Gratis voucher voor welzijnscoach
Daarbij kan Van Heesbeen (26) varkenshouders in hun zoektocht begeleiden. Zij is een van de zogeheten welzijnscoaches in de varkenshouderij. Daar zijn er negen van. Niet alleen dierenartsen, maar ook voerspecialisten en zelfstandig adviseurs. Ze gaan varkenshouders helpen bij de jaarlijkse welzijnscheck en bij het toepassen van de adviezen die hieruit volgen.

Duidelijk is inmiddels dat het ministerie van LNV het couperen per 2030 wil verbieden. In de aanloop naar het verbod zijn al diverse maatregelen genomen. De opleiding tot welzijnscoach, opgezet door de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV), is daar een van. Varkenshouders kunnen bij de POV een gratis voucher aanvragen waarmee ze een coach kunnen inschakelen.

Bijtgedrag een ingewikkeld thema
Van Heesbeen is een jonge varkensdierenarts in Noord-Brabant. Zij gaf zich direct op toen zij hoorde over de opleiding tot welzijnscoach. “Ik zie dit als een mooie kans om ervaring op te doen op verschillende varkensbedrijven. Belangrijker is dat bijtgedrag een ingewikkeld thema is op veel bedrijven. Ik wil graag bijdragen aan de oplossing ervan.”

Varkens met verwondingen leiden voor de ondernemer tot negatieve financiële gevolgen. Een ontsteking kan voor de slachterij reden zijn om het hele varken af te keuren. “Dat gebeurt regelmatig. Naast het welzijnsaspect zijn de economische gevolgen daarom een belangrijke reden om met gerichte maatregelen het bijtgedrag zoveel mogelijk te voorkomen. Dat is goed voor de portemonnee van de individuele boer, maar ook voor het maatschappelijk draagvlak van de sector. Consumenten krijgen meer oog voor dierwelzijn. Het is belangrijk om dat te erkennen en aan zet te blijven.”

Het gedrag van de dieren verandert als de varkenshouder door de stal loopt

Top-3 bijtgedrag: voer, water en klimaat
Van Heesbeen moet nog starten met haar werkzaamheden als coach, maar weet wel op welke aspecten zij gaat letten. “Voldoende beschikbaarheid van voer en water is cruciaal. Dan gaat het bijvoorbeeld om de breedte van vreetplaatsen en de positie van de waterpunten. Hebben alle dieren genoeg plek, dat is essentieel. Vervolgens kunnen temperatuur of tocht in de stal een extra trigger zijn waardoor de dieren onrustig worden en elkaar gaan bijten. De top 3 van oorzaken van bijtgedrag zijn voer, water en klimaat. Dat vraagt maatregelen op al die aspecten.”

Ook belangrijk is dat bij de eerste verwonding onmiddellijk wordt ingegrepen. “Bijvoorbeeld door touw op te hangen of het hok te verrijken met luzerne. Het gaat erom de focus van de dieren ergens anders op te richten en te voldoen aan de behoefte van varkens om te wroeten. En wel zo snel mogelijk. Anders gaat het van kwaad tot erger.”

De welzijnscoaches hebben een camera beschikbaar om opnames te maken van het gedrag van de varkens. “Het gedrag van de dieren verandert als de varkenshouder door de stal loopt. Met videobeelden kun je het gedrag analyseren van momenten dat er niemand in de stal is. Dat levert veel informatie op.”

Frisse blik
Loopt Van Heesbeen de ‘eigen’ dierenarts van de varkenshouder niet voor de voeten? Zij denkt van niet. “Alle dierenartsen zijn ervan overtuigd dat bijtgedrag een complex probleem is. Een frisse blik doet wonderen. Wie steeds op hetzelfde bedrijf komt, kan net als de varkenshouder bedrijfsblind raken. Als externe welzijnscoach wil ik juist in gesprek gaan met de vaste dierenarts en natuurlijk met de varkenshouder in kwestie. Samen moet je komen tot een plan van aanpak.”

21 november 2021/Aart Van Cooten/ Boerderij